دریاچه برلسبُرُلُّس، ناحیه و دریاچه‌ای در شمال مصب نیل در مصر است. ۱ - آدرس دریاچه برلساین دریاچه میان مصب دو شعبه از رود نیل ، رشید و دَمیاط، واقع است، و تنها نوار باریکی از تپه‌های شنی آن را از دریای روم مدیترانه جدا می‌کند. ۲ - برلس معرّب لفظ یونانیبرلس معرّب لفظ یونانی پارالُس (ساحل دریا) است که از زبان قبطی به عربی راه یافته است. اطلاق پارالس به این ناحیه، مبتنی بر وضع طبیعی آن است. یاقوت [۱]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۵۹۳، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳.
و ابن بطوطه [۲]
ابن بطوطه، رحلة ابن بطوطة، ج۱، ص۵۰، چاپ محمد عبدالمنعم عریان، بیروت (۱۴۰۷/۱۹۸۷).
نام این محل را به صورت بَرَلُّس می‌شناختند، اما این تلفظ متداول نشد.
محل، پیش از تقسیم کشور به نواحی بزرگتر، مرکز اداری یک «کوره» (استان) بود و جزئی از «نَسْتَراویه» به شمار می‌آمد. در قرن هشتم /چهاردهم، این ایالت به نام شهر اصلی خود، اَشمون طنّاح، نامیده شد. برلس، امروزه جزو ایالت «غربیّة» مصر است. ۳ - نامهای دیگر دریاچه برلسدر قرون هشتم تا دهم دریاچه برلس، به اعتبار محلی که امروزه از آن اثری نیست، بُحَیره نستراوه نامیده می‌شد. ابن حوقل [۳]
ابن حوقل، کتاب صورة الارض، ج۱، ص۱۳۸ـ ۱۳۹، چاپ کرامرس، لیدن ۱۹۶۷.
این دریاچه را بُشمور، که نام دیگر این منطقه باتلاقی بوده، یاد کرده است.
۴ - اجازه ماهیگیری در دریاچه برلسدر این دریاچه ماهیگیری ـ بنابر رسمی که از یک سلسله ترتیبات مالی کهن متعلق به دوران پیش از اسلام بازمانده ـ اجاره داده می‌شد؛ اما مشکل می‌توان پذیرفت که حکومتهای مختلف این سرزمین حاضر بوده باشند که خود را از چنین درآمد سرشاری محروم کنند، و منابعی که از برقراری چنین نظامی در قرن سوم سخن می‌گویند، احتمالاً به دوران فشارهای سخت مالی نظر داشته‌اند. به همین ترتیب، اشاراتی هم که به تخفیفهای مالیاتی شده احتمالاً بر ایام بهبود اوضاع مالی این ناحیه ناظر بوده است. ۵ - مقبره‌های دوازده تن از صحابه پیامبر اکرم در برلسمقابر دوازده تن از صحابه پیامبر اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌و‌سلّم، که هروی از آن سخن گفته، به احتمال زیاد یادآور فتوحات عرب در این منطقه است. اگرچه بنابر روایات ، فرمانروای برلس بر اساس پیمانی تسلیم فاتحان عرب شده است، می‌توان پنداشت که پس از ورود نیروهای روم شرقی به این منطقه در (۵۳/۶۷۳)، جنگهایی روی داده بوده است. مردم برلس به مهارت در ردیابی شهرت دارند. ۶ - فهرست منابع(۱) ابن بطوطه، رحلة ابن بطوطة، چاپ محمد عبدالمنعم عریان، بیروت (۱۴۰۷/۱۹۸۷). (۲) ابن حوقل، کتاب صورة الارض، چاپ کرامرس، لیدن ۱۹۶۷. (۳) ابن عبدالحَکَم، فتوح مصر و اخبارها، قاهره ۱۴۱۱/ ۱۹۹۱، ص ۸۵، ۱۲۴. (۴) عبداللطیف بن یوسف عبداللطیف بغدادی، الافادة والاعتبار فی الامور المشاهدة و الحوادث المعاینة بارض مصر، ص ۷۰۸. (۵) احمد بن علی مقریزی، کتاب المواعظ، چاپ ویه، ج ۱، ص ۱۱۴، ج ۲، ص ۹۲، ۹۶ـ۹۷، ج ۳، ص ۱۴۲ـ۱۴۳، ج ۴، ص ۳۹، ۸۱. (۶) احمد بن عبدالوهاب نویری، نهایة الارب فی فنون الادب، قاهره (۱۹۲۳ـ ۱۹۵۵)، ج ۸، ص ۲۶۳، ج ۱۰، ص ۳۲۳. (۷) علی بن ابی بکر هروی، الاشارات الی معرفة الزیارات، ص ۴۷. (۸) یاقوت حموی، معجم البلدان، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳. (۹) احمد بن اسحاق یعقوبی، البلدان، چاپ دخویه، لیدن ۱۸۹۲، ص ۳۳۸. (۱۰) J Maspero and GWiet, Matإriaux pour servir ب la gإographie de l'ـgypte , Caire ۱۹۱۴, ۳۶, ۴۱, ۴۳, ۲۱۱;. (۱۱) Omar Toussoun, La gإographie de l'ـgypte , dans Mإmoires de la sociإtإ royale de gإographie de l'ـgypte , VIII, ۱۸, ۵۲, ۶۸, ۲۲۳. ۷ - پانویس
۸ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «دریاچه برلس»، شماره۱۰۳۷. رده‌های این صفحه : جغرافیای اسلامی | مصر
|